مرواريد خليج فارس، بزرگ‌ترين طرح پژوهشي كشور است كه از نظر وسعت، ابعاد مطالعه و اهميت منطقه در دنيا بي‌نظير است و نماد بارز خودباوري در صنعت نفت جمهوري اسلامي ايران محسوب مي‌شود. هدف از اجراي اين طرح، توليد و يك‌پارچه‌سازي اطلاعات زمين‌شناسي، ژئوفيزيك، پتروفيزيك و تهيه مدل سه‌بعدي توليد، مهاجرت و انباشت هيدروكربن با استفاده از نرم‌افزارهاي پيشرفته دنيا به منظور شناسايي و كشف ساختمان‌ها و مخازن بالقوه نفت و گاز است كه در نهايت مي‌تواند موجبات رونق اقتصادي كشور را فراهم آورد.

از ديگر اهداف حياتي اين طرح، امكان‌پذير شدن اجراي پروژه‌هاي مشابه است، به طوري‌كه با تجارب و دانش فني ايجادشده، دست‌يابي به انجام مدل‌سازي ساير حوضه‌هاي رسوبي ايران زمين شامل زاگرس (دزفول فروافتاده)، ايران مركزي، طبس، كپه داغ، البرز مركزي و دشت مغان ميسر خواهد بود. از بانك اطلاعاتي و تجربه به‌دست‌آمده در اين طرح، به راحتي مي‌توان نمونه‌هاي مشابه اين پروژه را در داخل و خارج كشور انجام داد و نسبت به صادرات خدمات علمي و فني-تخصصي و مشاوره‌اي و آزمايشگاهي اقدام كرد.

متقاضي اين طرح، شركت نفت فلات قاره ايران و مجري آن، پژوهشگاه صنعت نفت است كه در مدت سه سال اجرا خواهد شد. با توجه به اهميت استراتژيك منطقه خليج فارس و درياي عمان، در ذيل به معرفي بيش‌تر اين منطقه پرداخته شده است.

خليج فارس، عنواني است كه امروزه به پيوستگاه و ته‌آب اروندرود در خرمشهر و بصره تا راس مسندام در شمال عمان اطلاق مي‌شود. خليج فارس در اواسط دوره سوم زمين‌شناسي (حدود 30 ميليون سال قبل)، در اثر گسترش دهانه شكاف درياي عمان به‌وجود آمده و از پديده‌هاي دوران سوم زمين‌شناسي است كه در حال حاضر 226 هزار كيلومتر مربع وسعت دارد. درازاي كرانه خليج فارس از دهانه فاو تا بندر عباس، يك‌هزار و 375 كيلومتر و ميانگين ژرفاي آن، 30 متر است. اين پديده طبيعي، 0.62 درصد از آب‌هاي سطح كره زمين را در بر مي‌گيرد كه البته در ابتدا، وسعت آن بيش‌تر از دو برابر مساحت فعلي بوده است. اين پهنه آبي، قديمي‌ترين دريايي است كه بشر آن را مي‌شناخته است و گاهواره تمدن جهان و از اولين زيستگاه‌هاي بشر محسوب مي‌شود. ساكنان اين دريا، كشتي را اختراع و خاور و باختر را به هم پيوند داده‌اند. در جغرافياي قديم، درياي پارس يكي از بزرگ‌ترين دريا‌ها و از چهار درياي شناخته‌شده بود. ميادين نفتي خليج فارس، مهم‌ترين منابع نفتي دنيا هستند. ميادين نفتي سروش، بهرگانسر، سيري، نوروز و لاوان و ميدان گازي پارس جنوبي از مهم‌ترين ميادين هيدروکربني ايران هستند. خليج فارس با 226 هزار كيلومتر مربع وسعت، داراي 715 ميليارد بشكه ذخيره نفت (57 درصد از كل ذخاير نفت جهان) و 2462 تريليون فوت مكعب گاز (45 درصد از كل ذخاير گاز جهان) است كه از دوره هخامنشيان تا امروز، همواره اهميت استراتژيك داشته و به‌ويژه در دوره جنگ جهاني دوم و در دوره جنگ سرد، بر اهميت و شهرت جهاني آن افزوده شد. با پيروزي انقلاب اسلامي ايران و بر هم خوردن معادلات جهاني و بروز سه جنگ موسوم به جنگ‌هاي سه‌گانه خليج فارس و با توجه به اهميت اقتصادي و جهانگردي كه كشورهاي حاشيه آن پيدا كرده‌اند، اهميت خليج فارس و توجه جهانيان به آن، اين منطقه را به مشهورترين نقطه جغرافيايي تبديل كرده است. علي‌رغم فراز و نشيب‌هاي مختلف تاريخي، هنوز هم ايران مهم‌ترين كشور منطقه است كه قسمت اعظم خليج فارس را تحت حاكميت دارد. خليج فارس گرم‌ترين پهنه آبي دنياست؛ عريض‌ترين بخش آن 180 مايل و عميق‌ترين نقطه آن 93 متر در 15 كيلومتري تنب بزرگ، و ژرفاي كم‌عمق‌ترين بخش خليج فارس در غرب آن، بين 10 تا 30 متر است. عمق كم خليج فارس باعث شده است كه خشكي به طور مرتب به درون دريا پيش‌روي كند.

در عين شوري زياد آب، 200 چشمه آب شيرين در كف و 25 چشمه كاملا شيرين در سواحل اين خليج جريان دارد كه همگي از كوه‌هاي زاگرس يا پارس سرچشمه مي‌گيرند، اروند، كارون، دياله، زاب، جراحي، مند، دالكي و ميناب، بزرگ‌ترين و پرآب‌ترين رودهايي هستند كه به خليج فارس مي‌ريزند. گرماي هوا گاهي در تابستان 50 درجه و برودت آن در زمستان تا 3 درجه گزارش شده است. خليج فارس از نظر منابع طبيعي از غني‌ترين پهنه‌هاي آبي جهان است. نفت، گاز، فسفات، گوگرد، مرواريد، مرجان، انواع ماهي‌ها و ميگو از جمله ثروت‌هاي خليج فارس است. بنادر دوبي، شارجه، ابوظبي، كويت، بحرين، دوحه، كيش، بندرعباس، خرمشهر و بصره، خليج فارس را به قطب اقتصادي و توريستي جهان تبديل كرده است. خليج فارس از نظر ژئوپليتيك، استراتژيك، نظامي و نيز از جنبه‌هاي تاريخي و فرهنگي، يك پهنه آبي مهم و منحصربه‌فرد در جهان محسوب مي‌شود. كشفيات باستان‌شناسي سال‌هاي اخير در دو سوي سواحل فارسي و عربي خليج فارس ثابت مي‌كند كه اين پهنه آبي، يكي از مهم‌ترين و شايد اولين مركز سكونت انسان‌ها است و گهواره و مرکز تبادل تمدن‌هاي زيادي مانند ايلامي، سومري، آکدي، آشوري، بابلي، مادي، پارسي، يوناني، اسلامي و... بوده است.

زمين‌شناسان معتقدند كه در حدود پانصد هزار سال پيش، صورت اوليه خليج فارس در كنار دشت‌هاي جنوبي ايران تشكيل شد و با مرور زمان، بر اثر تغيير و تحول در ساختار دروني و بيروني زمين، شكل ثابت كنوني خود را يافت. خليج فارس در اواسط دوره سوم زمين‌شناسي (حدود 30 ميليون سال قبل) در اثر گسترش دهانه شكاف درياي عمان به‌وجود آمده و از پديده‌هاي دوران سوم زمين‌شناسي است. جزاير خليج فارس دنباله ارتفاعات زاگرس است كه به دريا كشيده شده و قسمت‌هاي مرتفع آن از آب بيرون آمده و به جز قشم، كيش، لاوان و هندورابي، جزاير استان غالبا به صورت گنبدهاي نمكي هستند. اين جزاير مجموعه‌اي از سنگ‌هاي ماگمايي رسوبي و دگرگوني بوده كه توسط توده‌هاي نمك حين بالا آمدن به سطح زمين رسيده‌اند. بر پايه نقشه‌هاي تكتونيك، خليج فارس جزء كانون‌هاي زلزله‌خيز ايران است. دانشنامه بريتانيكا در اين خصوص نوشته است: «آخرين حركتي كه خليج فارس در معرض آن قرار داشته و دارد، بالا آمدن تدريجي است. زلزله در خليج فارس، متواتر و گاهي بسيار شديد است.»